مەترسی ڕووخانی قەوارەی هەرێم (بەشی دووەم)

ئاری محەممەد هەرسین

هۆکاری دەرەکی:

قسەیەک هەیە کە دەگوترێت: کورد هەرگیز خاوەنی ئەجێندای نیشتیمانی‌و بەرنامەی سیاسی خۆی نەبوەو هەمیشە بۆتە بەشێک لەئەجێندای خەڵکیترو بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەکاریانهێناوە.

پەنجا ساڵ یان نیوسەدە، قۆناغێکی زۆر کورتە لەچاو تەمەنی مێژوو. یەک قۆناغی نیو سەدەییم پێ بڵێن کە میللەتی کورد لەلایەن هێز، وڵات یان وڵاتانی بێگانەوە بەکارنەهێنرابێت‌و لەئەنجامدا باجی قورسی نەدابێت. کورد لەسەرێکەوە لەلایەن دراوسێکانیەوە بەکارهێنراوە، لەلایەکیترەوە لەلایەن وڵاتانی ئەوروپی‌و ئەمەریکاوە.

خەون‌و ئاواتە نەتەوەیی‌و نیشتیمانیەکانی ئێمە هەرگیز لەسەر مەداری بەرژەوەندیەکانی ئەو وڵاتانەدا نەبوە، هەربۆیەش بەرژەوەندیەکی هاوبەشیش نەبوە تا بمانکاتە شەریکی یەکتر، لەئێستادا هەندێک ڕۆشنبیری هاوڵاتی جیهانی سێهەم پێیانوایە کە سەردەمی ئیستیعمار (کۆڵۆنیالیزم) بەسەرچوە، ئەمە لەکاتێکا کە خودی خوێندەوارەکانی خۆرئاوا باس لەسەردەمی ئیستیعماری نوێ (نیو کۆڵۆنیالیزم) دەکەن. سیاسەتی وڵاتانی ئەوروپاو ئەمەریکا ڕون‌و ئاشکرایە. مەسەلەی مافی ئینسان‌و عەدالەتی کۆمەڵایەتی‌و دیموکراسیەکەی ئەوان هەتا سنوری وڵاتەکەی خۆیان بڕدەکات. ئیتر لەودیو سنورەکانیانەوە ئینسان لەبرسا دەمرێت، ئەشکەنجە دەدرێت، ماڵی وێران دەبێت‌و یان هەڵدەواسرێت، نە بایی تۆزقاڵە زەڕڕەیەک خەمی پێ دەخۆن‌و نە دەیبیستن‌و نە دەیبینن.

ئەوان نیشتیمانی میللەتان پارچە پارچە دەکەن، وەک لاستیک تەعامول لەگەڵ سنوری وڵاتاندا دەکەن‌و لەکوێدا پێیانخۆش بوو بچوک‌و گەورەی دەکەنەوە، بۆ ئەوان مافی ئینسان‌و نیشتیمانی میللەتان بایەخی لەبەرمیلێک نەوت، کیلۆیەک زێڕ یان مسقاڵێک ئەڵماسی ئەفەریقا کەمترە.

لەسەروبەندی ڕیفراندۆمدا، فڕۆکەخانەی هەولێر نەیدەزانی چۆن فریای فڕک‌و هوڕی فڕۆکەی وەفدە خۆرئاواییەکان بکەوێت، هەموو دەهاتن تا قەناعەت بەسەرۆک مەسعود بارزانی بکەن دەست لەمافی ڕەوای میللەتەکەی هەڵگرێت، هەندێک هێزو کەسایەتی خۆشباوەڕو خەیاڵبافی ناوخۆش ڕیفراندۆمیان لەناو خۆماندا کردە دێوجامەیەک‌و بەتاوان وەسفیان کردو ئەو تاوانەشیان خستە ئەستۆی سەرۆک بارزانی.

بەبەرچاوی خۆرئاوای دیموکرات‌و ئینساندۆست، فڕۆکەخانەکانی سلێمانی‌و هەولێر داخران‌و کارگەیشتە ئەوەی هێز جوڵەی پێکراو لە16ى ئۆکتۆبەردا بەهاوکاری هەندێک بەکرێگیراوی ناوخۆ له‌51%ى خاکی پیرۆزی کوردستان کەوتە ژێر دەستی عەرەب، ئەو خۆرئاوایەی کە لەڕێگای کۆمپانیاکانیانەوە (بەپێچەوانەی ئەو بۆچونەی کە پێیوابوو، هەرشوێنێک کۆمپانیا زەبەلاحەکانی خۆرئاوای لێبوو سەقامگیریی مسۆگەردەکات) نەوتی هەرزانی ئێمەیان بەتاڵان دەبرد نەک هەر هیچ هەڵوێستێکیان نەبوو، بەڵکو بەپێچەوانەوە موعجیزە چاوەڕواننەکراوەکە ڕویداو حەشدی شەعبی سەر بەکۆماری ئیسلامی ئێران بەتانکی ئابرامزی دەستکردی (شەیتانی بزورگ) بەرەوڕوی هێزی پێشمەرگە بونەوەو زنجیری تانکەکانیان بەخوێنی پێشمەرگەی کوردستان سورکرد، ئەمەریکای دوژمنە سەرسەختەکەی ئێرانیش نوزەی لێوە نەهات.

بەدرێژایی چەند سەد ساڵ ئەم نەریتە سیاسیەی خۆرئاوا کارێکی کرد کە بەسەدان نێلسۆن ماندێلا بۆ دەیان ساڵ بخرێنە زیندانی ئینفیرادیەوەو بەسەدان ڕابەری نیشتیمانپەروەر لەجیهانی سێهەم تیرۆرو بێسەروشوێن بکرێن، تەنیا لەبەرئەوەی داکۆکیان لەمافی میللەتانی خۆیان دەکرد، ئێستا خۆرئاوا لەخۆمان باشتر دەزانن حاڵی ئێمە لەناوخۆدا چۆنە، ئەوان سەوداو معامەلەی گرنگ‌و ستراتیژیان لەگەڵ دراوسێکانی ئێمە هەیە، با واقیع بین بین، ڕێکەوتنی خۆرئاواو ئێران یەکێکە لەمومکینەکان، چونکە لەدونیای سیاسەتا موستەحیلات نییە، هەرچی تورکیاشە مۆرەیەکی گرنگی ناتۆیە.

ئێمە دووجار خراوینەتە ئەجێندای دەرەکیەوە، جارێک لەئەجێندای خۆرئاواییەکاندا ڕۆڵێکی لاوەکی‌و کاتیمان بۆ دیاریکراوە، جارێکیش لەئەجێندای دراوسێکانمان، زیاد لە10 ساڵە سوریا لەشەڕێکی وێرانکاریدایە، زیاد لە20 ساڵە ئەفغانستان سەقامگیریی ئەمنی‌و سیاسی‌و ئابوری بەخۆیەوە نەبینیوە، کەچی خۆرئاواییەکان نەک هەر بەدودەست وڵاتەکەیان پێشکەشی ئەو گروپە کرد کە خۆیان بەتیرۆریست ناویان دەبرد، بەڵکو بونە پشتیوانیشیان.

هەردوو ڕژێمی سوریاو ئەفغانستانیش لەدەسەڵاتدا ماون، چونکە دەوڵەتن‌و سەودایان لەگەڵ خۆرئاوادا هەیە، نەک لەبەرئەوەی دیموکراتن‌و عەدالەتی کۆمەڵایەتیان لەوڵاتەکەیاندا چەسپاندوە، ئیتر چارەنوسی خەڵکی ئەفغانستان‌و سوریا کوژران‌و ماڵوێرانی‌و کۆچی ملیۆنەها کەس کێشەی خۆرئاوا نییە. گرنگە ئێمە ئەوە بزانین کە خۆرئاواییەکان معامەلەی میللەتێکی بێ دەوڵەت لەگەڵ ئێمەدەکەن، واتە بەرنامەی هاوکاریی‌و هاوڕێیەتی درێژخایەنیان لەگەڵ ئێمە نییە، هەر ئەم سیاسەتەی خۆرئاواییەکانیشە کە وەک فاکتەرێکی کاریگەر کە لەدەرەوەی ئیرادەی خۆمان بوە، هۆکار بوە بۆ ئەو نەهامەتیانەی کە بەسەرمان هاتوە.

ئێمە دەوڵەت نین، خۆرئاواییەکانیش هیچ حەزیان بەوەنییە ئێمە ببینە دەوڵەت‌و بگرە ڕێگرێکی سەرەکیشن لەبەردەم ئەو مافە ڕەوایەی نەتەوەی کورد، لای ئەوان ئێمەو میللەتانی جیهانی سێهەم وەک کەروێشکی تاقیگاکان واین، هەم دەرمان‌و هەم چەک‌و هەمیش زبڵدانی خۆیانمان لەسەر تاقیدەکەنەوە.

دڵنیام هەندێک لەکەوادری بە(حساب) پێشکەوتوی حزبەکان  بەم نوسینەی بەندە مشەوەش دەبن‌و دەڵێن پێویستە دڵی دەرودراوسێ‌و خۆرئاواییەکان ڕاگرین بۆ ئەوەی لێمان توڕەنەبن، منیش بەوکەسە سادانە دەڵێم دڵنیابن نە ئێران‌و تورکیا لەبەر ئەم گوتارەی بەندە هێرشێکی سەربازی دەکەنەسەر کوردستان، نە ئەوروپاو ئەمەریکاش بۆمبای ئەتۆمی بەسەرماندا دەبارێنن، ئەگەر سیاسەت بەو سادەییە بوایە ئەوکەسە سادانە بیری لێدەکەنەوە، ئەوا لەمێژ بوو میللەتی جولەکە لەدەریای سپی ناوەڕاستدا خنکابون، ئێران وڵاتی ئیسرائیلی لەگەڵ زەوی تەختکردبوو، ئەمەریکاش بەبۆمبای ئەتۆمی هێرشیدەکردەسەر کۆریای باکور.

ئەمجۆرە بۆچونانە وەک بیرکردنەوەی هەندێک کەس وایە کە جاران بەئێمەیان دەگوت باسی دەوڵەتی کوردی مەکەن‌و ئاڵای کوردستانیش هەڵ مەکەن، با برا عەرەبەکانمان لێ عاجز نەبن‌و توڕەیان نەکەین…! وەک ئەوەی براعەرەبەکان بەبێ باس‌و خواستی دەوڵەتی سەربەخۆش بەرنامەی تەعریب‌و ئەنفال‌و ڕاگوێزانی بەکۆمەڵیان بەسەرماندا جێبەجێنەکردبێت‌و یەک دانە بۆبمای کیمیایشیان تێنەگرتبین.

کورت‌و کوردی: ئەوەی کە دەبێت مشورێکی ئەم هەرێمە بخوات تەنها خۆمانین. زەنگی خەتەری مان‌و نەمان نەک ئەمڕۆ، بەڵکو دوێنێ‌و پێرێ لێدراوە، گەر مشورێک نەخۆین ڕوخان‌و داڕمان مسۆگەرە، ئیتر نە بۆریە نەوتەکەی بەتورکیادا دەڕوات‌و نە قەبارە بازرگانیە چەند ملیار دۆلارەکەی لەگەڵ ئێران هەمانە مانەوەی قەوارەکەمان مسۆگەردەکات، ئێمە نابێت ڕێگەبدەین بمانکەنە کارمەندی دراوسێ‌و خۆرئاواییەکان، بەڵکو دەبێت خۆمان چارەنوسی خۆمان دیاری بکەین./.