ڕوانگە – دکتۆر زەردەشت بابان،  شیکەرەوەی سیاسی بۆ حکومەتی فیدراڵیی ئەمریکا لە سەر ئەو باوەڕەیە پاش سەرکەوتنی ترامپ لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا، گۆڕانکارییەکان لە سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەوەی ئەمریکادا دەرئەنجامی بەرچاوی دەبێت  لەسەر ئاستی جیهانی و بە تایبەت لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

وتیشی:" تایبەتمەندییەکی دیکەی دیاریکەری هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییە، ڕۆڵی بەشداریکردنی دەنگدەران و گۆڕانکارییە دیمۆگرافییەکانە. بەشداری دەنگدەران گەیشتە بەرزاییە نوێیەکان، کە بەشێکی بەهۆی دەنگدەرانی گەنجتر و دانیشتووانێکی هەمەچەشنترەوە بوو. لاتینییەکان، ئەمریکییە ئەفریقییەکان و ئەمریکییە ئاسیاییەکان بوونەتە دەنگدەرێکی گرنگی سوینگ، ڕێژەی بەشداریکردن و پەسەندکردنی سیاسییان لە ویلایەتە سەرەکییەکانی گۆڕەپانی شەڕدا یەکلاکەرەوە بووە. ئەم گۆڕانکارییە دیمۆگرافییە تیشک دەخاتە سەر کاریگەرییە گەشەسەندووەکانی گروپە کەمینەکان لە داڕشتنی ئەنجامی هەڵبژاردنە نیشتمانییەکان، ئەمەش ئاماژەیە بۆ دەنگدەرانی وڵات کە لە گەشەکردندان.

دکتۆر زەردەشت بابان، ڕونیشیکردەوە:" جگە لەوەش، هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠٢٤ جەختی لەسەر گۆڕانی سروشتی هەڵمەتە سیاسییەکان کردەوە، کە بە کۆکردنەوەی پارەی ڕیکۆرد شکێن و سەرهەڵدانی سوپەر PACەکان دیار بوو، کە ڕێگەی بە ئاستێکی بێ وێنەی خەرجییەکانی دەرەوە دا. ئەمەش بووەتە هۆی نیگەرانی لە کاریگەریی پارە لە سیاسەتدا و توانای تاک و ڕێکخراوە دەوڵەمەندەکان بۆ وەرچەرخانی بیروڕای گشتی لە ڕێگەی ڕیکلام و میدیاوە. سەرەڕای ئەوەش، ڕۆڵی تەکنەلۆژیا، بە بەکارهێنانی AI و شیکاری داتا بۆ بە ئامانجگرتنی گروپە دەنگدەرە تایبەتەکان، چۆنیەتی پەیوەندیکردنی هەڵمەتەکان لەگەڵ دەنگدەراندا لە قاڵب داوە، ئەمەش وایکردووە هەڵبژاردنەکان زیاتر بە داتا بزوێنرێن و زۆر بەپێی نیگەرانییەکانی تاکەکەسی بگونجێن."

لە کۆتاییدا، "دەرئەنجامی خودی هەڵبژاردنەکە بەهۆی ئەو مشتومڕە بەردەوامانەی لە دەوری یەکپارچەیی هەڵبژاردن و مافی دەنگدان، بە تایبەت لە دوای مشتومڕەکانی پێشوو و هەڵبژاردنی ٢٠٢٠، لە قاڵب درا. داوای یاسایی و ژماردنەوەی هەڵبژاردن و نیگەرانییەکان لەسەر ئاسایشی هەڵبژاردنەکان بەردەوام بوو لە زاڵبوون بەسەر گوتاری سیاسیدا، شەرعیەتی پرۆسەی هەڵبژاردنەکان کەوتە ژێر لێکۆڵینەوەیەکی چڕ. ئەم پرسانە لەگەڵ ئەو ئاستەنگە بەردەوامانەی کە ڕووداوە جیهانییەکانی وەک ناسەقامگیری ئابووری و ململانێ نێودەوڵەتییەکان دروستیان کردووە، هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠٢٤ی کردووەتە وەرچەرخانێکی مێژوویی لە سیاسەتی ئەمریکادا."

 دکتۆڕ زەردەشت بابان، شیکەرەوەی سیاسی بۆ حکومەتی فیدراڵیی ئەمریکا، باسی لەوەشکرد:"گۆڕانکارییەکانی ئەم دواییە لە سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەوەی ئەمریکادا ئامادەن دەرئەنجامی بەرچاوی هەبێت هەم لەسەر ئاستی جیهانی و هەم بە تایبەتیتر بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لەگەڵ ئەوەی ئەمریکا بەرەو جیهانێکی فرە جەمسەری زیاتر دەسوڕێتەوە، دۆخی ستراتیژی خۆی ڕێکدەخات لە وەڵامی زلهێزە جیهانییەکانی وەک چین و ڕووسیا کە لە هەڵکشاندان. لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەم گۆڕانکارییە دەتوانێت بە چەندین شێوە دەربکەوێت، کە بە ئەگەرێکی زۆرەوە هاوپەیمانییە درێژخایەنەکان و داینامیکی ناوچەیی دووبارە قەبارەبکاتەوە. ڕەنگە ڕۆڵی نەریتی ئەمریکا وەک هێزی سەرەکی سەقامگیرکەر و نێوەندگیری لە ناوچەکەدا بخرێتە ژێر پرسیارەوە، بە تایبەت کە واشنتۆن سەرنجی لەسەر بوارەکانی دیکەی وەک ئاسیا دەگەڕێتەوە، هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد: لە کورتخایەندا، یەکێک لە کاریگەرییە هەرە بەرچاوەکان، زیادبوونی نادڵنیاییەکانە لە دەوری پابەندبوونی ئەمریکا بە هاوپەیمانەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست."

ناوچەکە کە لە مێژە پشتی بە پشتیوانی سەربازی و سیاسی ئەمریکا بەستووە، دەتوانێت لاوازبوونی ئەم چەترە ئەمنییە بەخۆیەوە ببینێت، بەتایبەتی کە ئەمریکا هەوڵدەدات شوێنپێی سەربازی خۆی لە شوێنەکانی وەک عێراق و ئەفغانستان کەم بکاتەوە. ئەمەش دەتوانێت دەرگا بۆ زلهێزە ناوچەییەکانی وەک ئێران، تورکیا و سعودیە بکاتەوە کە بە شێوەیەکی شەڕانگێزانەتر خۆیان دووپات بکەنەوە و ببێتە هۆی دووبارە داڕشتنەوەی هاوپەیمانییە ناوچەییەکان. بۆ نموونە، هێرشەکانی ئەم دواییەی سعودیە بەرامبەر بە ئێران- کە سەردەمانێک بە نەیار دادەنرا- دەتوانرێت وەک وەڵامێک بۆ بەشداریکردنی کەمتر بەردەوامی ئەمریکا لە ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەیر بکرێت، لە هەمان کاتدا، گۆڕینی فۆکەسی ئەمریکا ڕەنگە بۆشایی دەسەڵات بەجێبهێڵێت کە دەتوانرێت لەلایەن ئەکتەرە دەرەکییەکانەوە بقۆزرێتەوە. ڕووسیا و چین کە هەردووکیان خەریکی فراوانکردنی نفوزی خۆیانن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دەتوانن دەرفەتی نوێ بدۆزنەوە بۆ قووڵکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ وڵاتانی وەک سوریا، ئێران و تەنانەت بەشێک لە کەنداو. ئەمەش توانای گۆڕینی هاوسەنگی هێزی ناوچەیی هەیە، ئەمەش ململانێکانی وەک شەڕی ناوخۆی سوریا یان گرژییەکانی نێوان ئیسرائیل و دراوسێکانی زیاتر ئاڵۆزتر دەکات. هەروەها کاریگەری ئابووری چین بە تایبەتی لە ڕێگەی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگاوە ئامادەیە دیمەنی ئابووری ناوچەکە دابڕێژێتەوە، کە ڕێڕەوی وەبەرهێنان و گەشەپێدانی بەدیل لە دەرەوەی دامەزراوە تەقلیدییەکانی ڕۆژئاوا دابین دەکات."

دکتۆر زەردەشت بابان،  شیکەرەوەی سیاسی بۆ حکومەتی فیدراڵیی ئەمریکا، ئاشکرایکرد:"بۆ سەقامگیری جیهانی، پێدەچێت ئەم گۆڕانکاریانە ببێتە هۆی ژینگەیەکی جیۆپۆلەتیکی پارچەپارچەتر. توانای ئەمریکا بۆ پاراستنی ڕۆڵی سەرکردایەتی جیهانی خۆی تاقیدەکرێتەوە، چونکە ئەکتەرە ناوچەییە نوێیەکان- چ دەوڵەتی و چ نادەوڵەتی- ڕۆڵی جەختکەرەوەتر دەگرنە ئەستۆ. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وەک پەیوەندییەکی چارەنووسساز بۆ سەرچاوەکانی وزە، ڕەوتی کۆچ و گرژییە ئایینییەکان، لە ناوەندی ئەم ڕێکخستنەوەی ئاڵۆزەدا دەمێنێتەوە، لەگەڵ ئەگەری هەم دەرفەتی نوێ و هەم ناسەقامگیری زیاتر بەپێی ئەوەی کە زلهێزە ناوچەییەکان چۆن بەڕێوەدەبەن لە گۆڕانی نەزمی جیهانیدا. لە کۆتاییدا، ڕەنگە ساڵانی داهاتوو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستێک بەخۆیەوە ببینێت کە کەمتر پشت بە هەژموونی ئەمریکا دەبەستێت و زیاتر لە ژێر کاریگەری داینامیکی ناوخۆیی و بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانی زلهێزە جیهانییە سەرهەڵداوەکاندایە."