ڕوانگە - خەریكە داگیركردنی كۆبانێ بۆ تورك زەحمەتتر بێت لەداگیركارییەكانی دیكە، كورد پێشنیاری كردووە هێزەكانی ئەمریكاو وڵاتانی دیكەی ئەوروپا لەسنوری كۆبانێ تا پردی قەرەقۆزاق جێگیربكرێن لەبەرامبەردا هێزەكانی سوریای دیموكرات و چەكە قورسەكانیان بەقوڵایی 10 كیلۆمەتر لەكۆبانیی دووربخرێنەوە، تەنها هێزی ئاسایش و پۆلیس لەشارەكەو دەوروبەری بمێنن، بەڵام پێناچێت تائێستا توركیا بەم پێشنیارە رازی بوبێت.
ئەو پێشنیارەی كورد هەمان ئەو پێشنیارەیە كە لەمانگی تەمموزی 2019 بەر لەپەلاماردانی سەرێكانی تا گرێ سپی لەلایەن توركەوە كراو بۆماوەی چەند مانگێك كاری پێكرا. هێزەكانی سوریای دیموكرات بەدرێژایی 120 كیلۆمەتر و قوڵایی 5 تا 32 كیلۆمەتر لەسەرێ كانی تاوەكو گرێ سپی هێزەكانین كێشایەوە تەنها ئاسایش و پۆلیس مانەوە، بەڵام لەئۆكتۆبەری هەمان ساڵ (2019) جیمس جیفری نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا بۆ سوریا فێڵی لەكورد كردو ئەو ناوچەیەی رادەستی توركەكان كردو دۆناڵد ترەمپ نامەردانە هێزەكانی ئەمریكای لەوناوچەیە كێشایەوە! بەڵام ئەمجارە واقعەكە گۆڕاوەو بەپێی ئەو بارودۆخەی هەیە، پێدەچێت زۆر زەحمەت بێت رێگا بەتوركیا بدرێت كۆبانێ داگیربكات. لەبەر ئەم هۆكارانە:
یەكەم: سنوری ئێستای ئیدارەی خۆسەر یەكلایی بۆتەوە تەواوی رۆژهەڵاتی فوراتە. لەگەڵ رووخانی رژێمی ئەسەد هێزەكانی سوریای دیموكرات لەچەند ناوچەك لەئاوی فورات پەڕینەوە وەك دێرزۆرو تەبقە، بەڵام ئەمریكا ئامۆژگاریكردن بكشێنەوە، چونكە سنوری رۆژهەڵاتی فوراتی وەك ناوچەی فیدراڵی هەرێم دیارییكرد. بۆیە ئێستا ئەگەر توركیا كۆبانێ داگیربكات ئیشی ئەمریكا ئاڵۆز دەبێت، چونكە پرسەكە تەنها بریتیی نییە لەداگیركاریی كۆبانێ بەڵكو ئەوكاتە ئەمریكا پێویستی بەڕێككەوتنێكی ئەمنی هەیە لەگەڵ توركیا، ئەمەش بۆ ئەمریكا لەم بارودۆخە زەحمەتە لەكاتێكدا هەموو دونیا سەرقاڵی رێكخستنەوەی دۆخی ناوخۆی سوریان.
دووەم: جیاواز لەبارودۆخی 2019 ئەمجارە جگە لەئەمریك، هێزەكانی فەرەنسا-ش لەناوچەكە هەن، هاوكات بەشێك لەوڵاتانی ئەوروپا زۆر ناڕازین لەداگیركاری كۆبانیی لەلایەن توركیاوە بەتایبەت ئەڵمانیا لەئاشكرا ناڕەزایەتی خۆی دەربڕیوە.
دانوستانەكانی قامیشلۆ
هەر دوێنێ لەقامیشلۆ وەفدێكی ئەنەكەسە بەنێوانگری نوێنەری هاوپەیمانان لەگەڵ مەزلوم عەبدێ فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات كۆبونەوە. كۆبونەوەكە بۆ رێككەوتنێكی نوێی نێوان گروپی ئەنەكەسەو پەیەدە بوو بۆ دوو پرسی سەرەكی.
یەكەمیان: رێككەوتن لەسەر نەخشەڕێی گەڕانەوەی ئەنەكەسە بۆ ناو پرۆژەی سیاسی رۆژئاوای كوردستان و بەشداری سیاسی و ئیداریی و سەربازیان لە رێڤەبەری خۆسەر.
دووەم: رێككەوتن لەسەر پرۆژەو نەخشەڕێی گفتوگۆ لەگەڵ دیمەشق سەبارەت بە ئایندەی رۆژهەڵاتی فورات مافەكانی گەلی كورد لەسوریای نوێ و شێوەی دووبارە بنیاتنانەوەی سوریا، هاوكات بەشداریكردنی كوردو پێكهاتەی عەرەب بە وەفدێكی هاوبەش بۆ گفتوگۆ لەگەڵ دیمەشق.
بەپێی سەرچاوەكان، لەكۆبونەوەكان هیچ رێككەوتنێك نەبووە، هیچ رەشنوسێكیش نەبووە بۆ گفتوگۆ، بەڵكو هەردولا گفتوگۆی سەرەتاییان كردووە تابتوانن رێككەوتننامەیەكی نوێ دارێژن و رێككەون. ئەنەكەسە داوایانكردووە رێككەوتننامەیەكی نوێ لەنێوان ئەوان و پەیەدەدا بكرێت بەسود وەرگرتن لە هەردوو رێككەوتنی هەولێر یەك و دوو (2012-2013)و هەروەها رێككەوتنی دهۆك (2014). وەفدەكەی پەیەدە یان مەزلوم عەبدێ رێككەوتننامەیەكی نوێیان پێ باش بووە، بەڵام پێیان راگەیاندوون ئەولەویات و كاری لەپێشینەو بەپەلە ئەوەیە كە ئەوان بەوەفدێكی هاوبەش بچنە دیمەشق بۆ گفتوگۆ لەسەر مافی گەلی كوردو یەكلاییكردنەوەی سیستمی حوكمڕانیی و چارەنوسی ئیدارەی باكوری رۆژهەڵاتی فورات، دواتر دەتوانن لەسەر ئیدارەدانی رۆژئاوای كوردستان بۆ قۆناغی نوێ رێككەون.
خستنەڕووی رێككەوتنەكانی هەولێرو دهۆك 2012 -2014 وردەكاریی زۆری تێدا، بەڵام بەكورتی سێ تەوەری سەرەكی لەخۆدەگرت:
یەكەم: دانانی مەرجەعیەتی بڕیاردان، واتە شەراكەت لەبڕیاردان لەڕێی ئەنجومەنێك یان دەستەیەكی دیاریكراو.
دووەم: رێككەوتن لەسەر دابەشكردن جومگەكانی حوكمڕانیی رۆژئاوای كوردستان لەنێوان ئەنەكەسەو پەیەدە.
سێیەم: دروستكردنی هێزی هاوبەشی سەربازیی لەنێوان ئەنەكەسەو پەیەدە (تەڤدەم) و بەشداریكردن لەئیدارەدانی هێزی سەربازیی.
بەپێی لێكدانەوەی بارودۆخی نوێی سوریاو ناوچەكەو گۆڕانكارییەكانی رۆژئاوای كوردستان، رێككەوتنی نێوان ئەنەكەسەو پەیەدە بەهۆی دەستوەردانی توركیا زۆر زەحمەتە، لەبەر ئەم هۆكارانە:
یەكەم: ئەنەكەسە دەیەوێت رێككەوتننامەكانی پێشوو بەدەستكارییەوە زیندوو بكرێتەوە، ئەمەش زۆر زەحمەتە چونكە بارودۆخ زۆر گۆڕاوەو هەوڵدان بۆ زیندووكردنەوەی رێككەوتنەكان وەك زیندووكردنەوەی مردوو وایە.
دووەم: لە 2014 شێوەی حوكمڕانی رۆژئاوای كوردستان رۆشن نەبوو، بەڵام ماوەی نزیكەی 10 ساڵە هێزی سوریای دیموكرات دروستكراوەو هاوپەیمانان وەك هێزێكی سەربازیی یەكگرتووی مەشقپێكراوی رێكخراو، بەڕەسمیی مامەڵەی لەگەڵ دەكەن. مومكین نییە نە رێڤبەری خۆسەرو نە هاوپەیمانان رازیبن قسە لەسەر دروستكردنی هێزی دیكە یان گێڕانەوەی هێزی دیكە (رۆژ) لەژێر فەرماندەیی حزب و لایەنی دیكە بێتە رۆژئاوای كوردستان. لەبیریش نەكەین جیاواز لە 2014 ئێستا مەزلوم عەبدێ تەنها رۆڵی فەرماندەی هێزێكی سەربازیی نابینێت، بەڵكو رۆڵی رێبەرێكی سیاسیش دەبینێت، هەروەك چۆن ئێستا لەدیمەشق ئەحمەد شەرع ناوی لەخۆناوە فەرماندەی ئیدارەدانی سوریا بەڵام لەڕاستیدا وەك رێبەرێكی سیاسی هەڵسوكەوت دەكات.
سێیەم: دەستوەرانی دەرەكی فاكتەرێكی گرنگە بۆ ئەگەری گەیشتنە رێككەوتن. ئەنەكەسە راستەوخۆ لەلایەن پارتییەوە پشتیوانیی دەكرێت، بەڵام كاریگەری توركیا بەسەر ئەو گروپە كەمتر نییە لەپارتی، بۆیە ئەگەر پەیەدە نەیەتە ژێرباری داواو خواستەكانیان كە من پێموایە ئاوێتەی ئەجێندای توركیایە، ئەوا توركیا هەوڵدەدات لەباتی گفتوگۆ لەگەڵ پەیەدە، لەڕێی ئەنقەرەوە ئەنەكەسە بیانباتە دیمەشق وەك نوێنەری گەلی كورد سەبارەت بەئایندەی سوریا.
چوارەم: جاران گفتوگۆی نێوان كوردو كورد گرنگ بوو بۆ رۆژئاوای كوردستان، چونكە تەنها شارو ناوچە كوردستانیەكان لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی یەپەگەدا بوون، بەڵام ئێستا ئەو جوگرافیایەی لەژێر كۆنترۆڵی كورددایە نزیكەی لە 65%بۆ 70%ی كورد نین، كورد تەنها 30% بۆ 35% پێكدەهێنێت بۆیە ئەگەر بڕیار بێت وەفدێك بچێتە دیمەشق ناكرێت تەنها لەكورد پێكهاتبێت، بەڵكو پێویستە جگە لەكورد عەرەب و پێكهاتەكانی دیكەشی تێدابێت.
لەنێو ئەو بارودۆخە جەنجاڵەی سوریاو رۆژئاوای كوردستان، پێویستە هەم پەیەدە بەرپرسیارانە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخی سیاسی و واقعی نوێدا بكات و هەموو لایەنەكان بەوانەی لەچوارچێوەی ئەنەكەسەدان و بەوانەیشی لەدەرەوەی ئەنەكەسەو تەڤدەم- دان مافی ئەوەیان هەیە رۆڵی خۆیان لەئایندەی رۆژئاوای كوردستاندا ببینن. هەروەك چۆن پارتی دیموكراتی كوردستان و كاك مەسعود بارزانیی دەتوانێت رۆڵێكی گرنگ بگێڕێت لەیەكخستنەوەی ناوماڵی كوردو چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژئاوای كوردستان، هەر لەئازادكردن و دیاریكردنی چارەنوسی بێسەرو شوێنان، هەمیش لەپرسی گەڕاندنەوەی ئاوارەكان كە نزیكەی 250 هەزار كەس دەبن و لەباشوری كوردستان ماوەی زیاتر لە 10 ساڵە نیشتەجێن.
