ڕوانگە ـــ پارێزگاری کرماشان جەختیکردەوە کە سەرجەم توانا و دەفرایەتییەکانی ئەم پارێزگایە دەکەونە خزمەت پەرەپێدانی پەیوەندییەکان لە گەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق.
دکتۆر مەنوچەهر حەبیبی پارێزگاری کرماشان لە چاوپێکەوتنێکی تایبەت لە گەڵ دەزگای میدیایی جام کوردی، جەختیکردەوە کە بە هەوڵ و تێکۆشانی بەرپرسانی پارێزگای کرماشان و پارێزگا هاوسنورەکان لە هەرێمی کوردستان و عێراق، گەشەی هەر دوو ناوچەکە و کەڵک وەرگرتنی خەڵک لە بەرژەوەندییەکانی پەرەپێدانی پەیوەندییەکان و هاوکارییەکان دەبینین.
ناوبراو بە ئاماژە بە توانا و دەفرایەتییەکانی پارێزگای کرماشان لە بوارە جیاجیاکاندا وتی کە بەدواداچوونی تایبەت بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکان لە گەڵ هەر دوو بەشی کوردی و عەرەبی عێراق دەکرێت و لە پێناو بەرژەوەندییەکانی گەلانی هەر دوو وڵات دەگاتە ئەنجامی گرنگ.
بەشێک لەم چاوپێکەوتنە لە درێژەدا هاتووە:
بەڕێزتان لەو کاتەوە وەک پارێزگاری کرماشان دەستنیشان کراون، هەنگاوی جیدیتان لە بواری هاوکاری و پەیوەندی لە گەڵ پارێزگا هاوسنورەکانی عێراق لە هەر دوو بەشی کوردی و عەرەبیدا هەبووە. کرماشان خاوەنی چ توانا و دەفرایەتییەکە کە دەتوانێت لەم بوارەدا کاریگەر بێت؟
کرماشان لە ڕاستیدا کۆمەڵێک لە توانا و دەفرایەتی و لێهاتووییە کە لە بوارە جیاجیاکاندا وێڕای ئەوەی دەتوانێت ئابورییەکەی خۆی بەرەو گۆڕانکاری ببات، لە هاوکاریکردنی پارێزگاکانی عێراقیش ڕۆڵی بەرچاو بگێڕێت. کرماشان لە بواری بازرگانی و سنورەکاندا تایبەتمەندییەکی زۆری هەیە، لە بواری گەشتیاری بە پێی ئەوەی کە ئاسەوارێکی مێژوویی زۆری هەیە، نزیکەی 4 هەزار ئاسەواری مێژوویی لە پارێزگای کرماشاندا بوونی هەیە، ڕێگای مێژوویی ساسانی لە بێستوون تا تاقوەسان و پارێزگای دیالەی عێراق وەک ڕێگای ئاورێشم هەبووە و زیندووکردنەوەی دەتوانێت کاریگەری تایبەت بە خۆیی هەبێت و ئێمە هەوڵی تۆمارکردنی ئەم ڕێگایە دەدەین. لە بواری گەشتیاری سرووشتیش بە هۆی ڕاکێشیگەلی تایبەت و کەم وێنەی ناوچەی هەورامان دەتوانێت ببێتە ئامانجی سەردانی ژمارەیەکی زۆر لە گەشتیاران، لە بواری کشتووکاڵیش کرماشان نزیکەی 900 هەزار هێکتار زەوی کشتووکاڵیی هەیە، لە بواری وەبەرهێنانی چەندین بەرهەمی وەک نۆک و گەنمەشامی پلەی باڵای لە ئێراندا هەیە و لە سەدا 5 ی کۆی گشتی بەرهەمە کشتووکاڵییەکانی ئێران لە پارێزگای کرماشاندایە. لە بواری ئابوریش کرماشان چەندین کارگە و یەکەی پیشەسازی گەورەی وەک پترۆکیمیا، پاڵاوگە و چیمەنتۆ و ….. هەیە کە دەتوانێت لە گەشەپێدانی هەر دوو وڵاتدا کاریگەری هەبێت. بوونی ناوچەی ئازادی بازرگانی پارێزگای کرماشان لە قەسری شیرین دەرفەتێکی نوێیە کە لە دەرفەت و تواناکانی کرماشان زیاد کراوە. دەتوانین بڵێین کە پارێزگای کرماشان لە بوارەکانی بازرگانی، ئابوری، کشتووکاڵ، گەشتیاری و کەلتوریدا توانایەکی زۆر باڵای هەیە.
لە خولەکانی ڕابردووش سەبارەت بە پەیوەندی لە گەڵ هەرێمی کوردستان و عێراق هەنگاوی زۆر هەڵگیراوە. بەڕێزتان بۆ کەڵک وەرگرتنی باشتر لە تواناکانی پارێزگای کرماشان چ بیرۆکە و دەستپێشخەری نوێتان هەیە؟
بەدەر لە توانا و دەفرایەتییە جۆربەجۆرەکانی پارێزگای کرماشان، ئەوەی کە سەبارەت بە پەیوەندی لە گەڵ هەر دوو بەشی کوردی و عەرەبی عێراقدا بەدواداچوونی بۆ دەکرێت، پرسی سنورەکانە کە بە جیدی و شێوازی تایبەت هەوڵی بۆ دەدرێت. من بڕوام بەوە هەیە ئەگەر لە بواری سنورەکان و بازاڕچەکاندا پەیوەندی و هاوکاری زیاترمان هەبێت و پەرە بە پەیوەندییەکان بدرێت، بۆ هەر دوو وڵات ڕووداوی زۆر باش ڕوو دەدەن. ڕێژەی هەناردەی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ وڵاتی عێراق ساڵانە 10 تا 12 ملیار دۆلارە کە ئەگەری هەناردەی لە سەدا 50 ی ئەم ڕێژەیە لە ڕێگای سنورەکانی پارێزگای کرماشانەوە بوونی هەیە. بە پێی دوایین ئامارەکانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرکی پارێزگای کرماشان، ئەمساڵ (ساڵی 1403 ی کۆچی هەتاوی) تا ئێستا نزیکەی 3 ملیار و 500 ملیۆن دۆلار کاڵا لە سنورەکانی ئەم پارێزگایەوە هەناردە کراوە کە دەکرێت ئەم ڕێژەیە بەرز بکرێتەوە و بۆ ئەمەش پرۆژەی ناوچەی ئازادی بازرگانی و پیشەسازی قەسری شیرین لە سنوری پەروێزخان خراوەتە بواری جێبەجێکردنەوە و بە دڵنیاییەوە بە ئامادەبوونی وەبەرهێنەرانی هەر دوو وڵاتی ئێران و عێراق داهاتوویەکی ڕوون لەم ناوچەیەدا دەبینرێت.
لە بواری ئابوری و بە ئامانجی بەرزکردنەوەی ڕێژەی ئاڵوگۆڕە بازرگانییەکان لە گەڵ هەرێمی کوردستان (پارێزگاکانی هەڵەبجە و سلێمانی) هەندێک کێشە و گرفت بە تایبەت لە سنورەکاندا هەبووە کە بەردەوام لە لایەن شاندەکانی هەرێمی کوردستانەوە لە سەردانەکەیاندا بۆ کرماشان باس کراوە. بۆ چارەسەرکردنی کێشە و گرفت و بەربەستەکانی بەردەم پەیوەندییەکانی کرماشان و پارێزگا هاوسنورەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق چ ڕێوشوێنێک گیراوەتەبەر؟
لە هەنگاوی یەکەمدا هەوڵ دەدەین پەیوەندییەکان بەرفراوانتر بن، سەردانی شاندەکانی کرماشان بۆ هەر دوو پارێزگای هەڵەبجە و سلێمانی زیاتر دەکەین و هەروەها ژووری بازرگانی و پیشەسازی کرماشانیش ڕۆڵی زیاتر دەگێڕێت تا کێشە و گرفتەکان چارەسەر بکرێن. بەرپرسانی هەر دوو وڵات ئیرادەیەکی بەهێزیان بۆ چالاککردنەوەی توانا سنورییەکان هەیە و ڕێگرییەکی جیدی لە بەردەم پەرەپێدانی پەیوەندییەکان نابینرێت و بە پەرەپێدانی پەیوەندییەکان، هەلومەرجێکی باشتری ئابوری لە داهاتوودا دەبینرێت.
ئایا پلانێکتان بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنەرانی عێراق بۆ بەشداری لە پرۆژەکانی پارێزگای کرماشان بە تایبەت ناوچەی ئازادی قەسری شیرین هەیە؟
یەکێک لە ئامانجەکانی کردنەوەی ناوچەی ئازادی بازرگانی و پیشەسازی قەسری شیرین، کەڵک وەرگرتنە لە دەرفەتی توانای وەبەرهێنەرانی بیانی بە تایبەت عێراقی. لە کاتی دانانی بەردی بناغە و دەستپێکردنی ئەم پرۆژەیە پێشوازیمان لە سەرۆکی ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان لە هەرێمی کوردستان کرد و ئەمەش بەڵگەیە لە سەر ئەوەی کە هەر دوو لا دەیانەوێت لە پرۆژەکان و وەبەرهێنانی هاوبەشدا بەشداری بکەن.
یەکێک لە بوارە گرنگەکانی پەیوەندی نێوان کرماشان و هەرێمی کوردستان و عێراق، گەشتیاری تەندرووستییە. بەداخەوە کە کرماشان سەرەڕای ئەو هەموو توانا و تایبەتمەندییە، بە هۆی چەند کێشەیەکی وەک دەڵاڵی و وەرگرتنی تێچووی زیادە و گلەیی لە نەبوونی خزمەتگوزاری شیاو، لەوەدا سەرکەوتوو نەبووە ڕەزامەندی عێراقییەکان بە دەست بێنێت. چۆن دەکرێت کرماشان کەڵک لەم توانا و دەرفەتە وەربگرێت؟
پارێزگای کرماشان لە بواری گەشتیاری تەندرووستیدا خاوەن توانا و دەفرایەتییەکی زۆر گەورەیە. زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی کرماشان لە ئاستی ئێراندا پلە و پێگەیەکی باڵای هەیە. مامۆستا و زانا و پزیشکی زۆر بەناوبانگ لەم پارێزگایەدان و لە ڕووی پێداویستی و کەرەستەی پزیشکیشەوە کرماشان ژمارەیەکی زۆر گەورەیە لە ئاستی وڵات، هەموو ئەمانە بەستێنی خزمەتگوزارییەکی باشیان بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان و عێراق دابین کردووە. لە هەر دوو کەرتی حکومی و تایبەتدا هەنگاوی زۆر گەورە هەڵگیراوە و پلانی ئەوەش هەیە نەخۆشخانەی زیاتر بۆ ئەم بوارە ئامادە بکرێت. یەکێک لەو کێشانەی بوونی هەیە، ئەوەیە کە ئەو نەخۆشانەی لە وڵاتی عێراقەوە دێنە کرماشان بە هۆی ئەوەی کە هاوئاهەنگی لە نێوان هەر دوو وڵاتدا نییە، بە باشی کەڵک لە توانا و خزمەتگوارییەکان وەرناگرن. لە سەردانەکەی ئەم دواییەم بۆ پارێزگای دیالە لە گەڵ پارێزگار گەیشتمە ڕێکەوتن کە سەنتەرێکی هاوبەش لە بواری گەشتیاری تەندرووستی بۆ وەرگرتنی نەخۆشە عێراقییەکان و ناردنیان بۆ کرماشان بکرێتەوە. ئەو سەنتەرە نەخۆشە عێراقییەکان دەنێرێتە ئەو نەخۆشخانانەی کە سەر بە زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی کرماشانن. پارێزگای کرماشان ئەو توانایەی هەیە کە باشترین خزمەتگوزاری پێشکەش بە نەخۆشە عێراقییەکان بکات. سەبارەت بە هەرێمی کوردستانیش لە سەردانی داهاتووم بۆ سلێمانی و هەڵەبجە ئەم بابەتە لە گەڵ هاوتاکانم تاوتوێ دەکەم. ئامانج ئەوەیە کە نەخۆشە عێراقییەکان بە دڵنیایی زیاترەوە سەردانی کرماشان بکەن و لە هەمان کاتدا باشترین خزمەتگوزاری وەربگرن.